در این قسمت، طی یک
سری درسهای کوتاه، مقدمات شبکههای کامپیوتری را شرح خواهیم داد. این درسها
خلاصهای از کتاب اصول مقدماتی شبکه نوشته بروس هالبرگ هستند که
قبلاً ترجمه کردم و حالا بطور آزاد برای علاقهمندان در دسترس است.
در طول سالها به اشخاصی برخورد کردهام
که اطلاعات خوب و شگفتانگیزی درباره کار با کامپیوترها، سیستمعاملها، برنامهها
و حل مشکلات معمولی داشتهاند. بسیاری از این افراد در کار کردن با کامپیوترهای
شخصی استاد هستند. اما وقتی صحبت بر سر شبکههای کامپیوتری باشد، آنها بر سر درک
مفاهیم مربوطه و یا نصب و برطرف کردن مشکلات آنها دچار مشکل میشوند. این عدم
توانایی، در بسیاری از موارد موجب محدود شدن پیشرفت حرفهای آنان میشود، زیرا
بیشتر شرکتها براین باورند که داشتن تجربه در امور شبکه برای کسب مشاغل مرتبط با IT حیاتی
است. در واقع، تجربه داشتن در شبکه بسیار مهم است.
قطعاً یادگیری شبکه میتواند دشوار
باشد. چیزی که مشکل را بیشتر میکند این است که بیشتر شرکتها تمایل ندارند که حتی
برای اهداف آموزشی هم که شده، اشخاص بیتجربه به شبکه آنها نزدیک شده و با آن کار
کنند. این باعث میشود تا مبتدیانِ شبکه در موقعیت دشواری قرار گیرند، نهایتاً
آنها مجبور خواهند شد برای یادگیری شبکه مراحل زیر را طی کنند:
§
کتابها
و مقالات بیشماری را مطالعه کنند
§
در کلاسهای
آموزشی شرکت کنند
§
در خانه خودشان شبکههای آزمایشی را سرهمبندی کنند
این کتاب برای کسانی است که با کامپیوتر
و مقدمات آن آشنایی دارند، ولی میخواهند یک دوره آموزشی درباره شبکههای
کامپیوتری را شروع کنند. من فرض را براین میگذارم که شما با موضوعات زیر آشنا
هستید:
§
بیتها
و بایتها چگونه کار میکنند
§
نمایش اعداد در مبنای دو، هشت و شانزده
§
طرز کار سخت افزار کامپیوتر و چگونگی نصب و جایگزینی
قطعات جانبی
§
آشنایی کامل با دو یا سه سیستم عامل مهم کامپیوترهای
شخصی، از قبیل Windows، Mac OS، و Linux.
§
آشنایی با طیف وسیعی از برنامههای کاربردی
هدف این کتاب این است که هم مفاهیم
مربوط به شبکه را معرفی کند و هم آنها را آموزش دهد. اولین بخش کتاب به توضیح
درباره اصول فنآوری شبکه و سختافزارهای مربوط به آن میپردازد. هدف از این بخش
یاری رساندن به شما در فهم اجزاء شبکه است تا بتوانید از این مفاهیم در کارهای
تخصصی خود بیشتر استفاده کنید. بخش دوم
کتاب به معرفی دو سیستم عامل مهم شبکه، یعنی ویندوز سرور و لینوکس، میپردازد. شما
در این بخش با اصول تنظیمات و مدیریت شبکه در سیستم عاملها، و نیز مباحث مربوط به
مجازیسازی، آشنا خواهید شد.
این کتاب نقطه شروعی خواهد بود که پس از
مطالعه آن میتوانید مباحث مربوط به شبکه را بصورت تخصصیتری دنبال کنید. موارد
زیر حوزههایی را شامل میشود که شما بعداً متناسب با اهداف شغلی خود ممکن است
آنها را دنبال کنید:
§ مدیریت شبکههای کوچک-تا-متوسط اگر قصد دارید شبکههایی را ایجاد و مدیریت کنید که کمتر از 200 کاربر دارند، شما باید سیستمعاملها، سختافزارهای مربوط به سرور، و کامپیوترهای سرویس گیرندهای (client) که میخواهید از آنها استفاده کنید را بطور دقیق مطالعه کنید. دانستن جزئیات سختافزارهای مربوط به شبکه از قبیل رهیابها (routers)، پُلها (bridges)، دروازهها (gateways)، سوئیچها (switches) و غیره میتواند مفید باشد، ولی فعلاً از اهمیت بالایی برخوردار نیستند.
§
مدیریت شبکههای بزرگ اگر قصد دارید
شبکههایی را ایجاد و مدیریت کنید که بیشتر از 200 کاربر دارند، آنگاه نیاز
دارید تا جزئیات پروتُکل TCP/IP و استفاده از سختافزارهای شبکه از
قبیل رهیابها، پُلها، دروازهها، سوئیچها و فایروالها (firewalls) را بدانید. همچنین در شبکههای بزرگ، این
گرایش برای مدیران وجود دارد که در حوزه خاصی تخصص داشته باشند. بنابراین شما باید
این را هم مد نظر قرار دهید که در یکی از این حوزهها، مثل سرویس دهندههای ایمیل (e-mail servers) و یا بانکهای اطلاعاتی نظیر Oracle
یا SQL Server مهارت کسب کنید.
§
مدیریت شبکههای اینترنتی این روزها بسیاری از مردم میخواهند در یکی از رشتههای مرتبط با اینترنت مهارتهایی را کسب کنند. بسته به
اینکه در چه حوزهای میخواهید کار کنید، شما باید این موارد را مطالعه کنید:
سرویس دهندههای وب، پروتُکل HTTP و دیگر پروتُکلهای سطح-برنامه (application-level) مربوط با اینترنت، CGI و
دیگر فنآوریهای اسکریپتی (scripting)، طراحی صفاحات وب با HTML، اتصالات SMTP
برای ایمیلها. همچنین ممکن است بخواهید درباره TCP/IP و پروتکلهای مرتبط با آن،
قواعد آدرس دهی، و تکنیکهای مسیریابی مطالعه کنید.
§
پشتیبانی از مشتری درصورتی که
کار اصلی شما پشتیبانی از مشتریان است، باز هم داشتن درک عمیق از کارکرد شبکههای کامپیوتری به شما کمک میکند تا در کار خود موفقتتر شوید. کامپیوتر مشتری معمولاً با شبکه تعامل میکند، و دانستن این فنآوریها قطعاً به شما کمک میکند.
§
راهنمایی
اگر بدنبال کار در حوزه شبکه هستید، آن را در
اینترنت جستجو کنید و بدقت نیازمندیهای کار را مطالعه کنید. این میتواند
روش مفیدی باشد تا مطالعات خود را مستقیماً بر روی موضوع مورد نظر متمرکز کنید.
هنگامی که اینکار را انجام دهید متوجه خواهید شد که بیشتر کارفرمایان از متقاضیان
کار میخواهند تا مدارک
کارآموزی ارائه دهند که توسط Microsoft،
Cisco و دیگر شرکتهای معتبر تایید
شده باشد. شما باید بطور جدی بدانبال اخذ چنین مدارکی باشید. هرچند این مدارک جای
تجربه عملی را نمیگیرد، اما یکی از روشهایی که شخص میتواند سطح آگاهی خود در حوزه مورد نظر
اثبات کند، همین مدارک هستند. چیزی که در اینجا مهم است این است که شخص ابتدا میتواند شغل مورد
نظر را کسب کند و کم کم آنچه را نمیداند تجربه کند. داشتن یک مدرک مناسب
اغلب میتواند جای سالها
تجربه را پر کند، بنابراین این را بعنوان یک سرمایهگذاری در کار خود فرض کنید، چیزی که
در کوتاه مدت جواب خواهد داد.
بیشتر موضوعات مقدماتی مربوط به شبکه در
این کتاب آموزش داده میشود. ولی تا پیش از اینکه وارد جزئیات شویم، شما باید
دلایل بوجود آمدن شبکه را یاد بگیرید. در این بخش شبکه از نظر تجاری بررسی میشود،
و فوایدی که برای یک شرکت به همراه خواهد داشت، و نیز انواع مشاغل مربوط به شبکه
برای شما توضیح داده میشود. همچنین شما خواهید فهمید که شبکههای کامپیوتری چگونه
از لحاظ تجاری پشتیبانی میشوند، و چگونه میتوانید در زمینه شبکه کاری را شروع
کنید. سرانجام قانون ساربَنز-آکسلی (Sarbanes-Oxley) مصوب سال 2002 و اینکه ملزومات آن چه تاثیری بر مشاغل شبکه
گذاشته است، را برای شما توضیح میدهیم.
اگر شما حقیقتاً میخواهید شبکه را درک
کنید، ابتدا باید پیدایش آن را از لحاظ تجاری درک کنید. چرا شبکهها برای شرکتهای
تجاری مهم هستند؟ چه کاری را برای شرکتها انجام میدهند؟ چگونه متخصصین شبکه میتوانند
نیازهای شبکهای که ایجاد کردهاند را برطرف کنند؟ مهم است بدانید که برای این
سئوالات هیچ پاسخ واحدی که همه موارد را دربر داشته باشد وجود ندارد. هر شرکت نیازها و انتظارات متفاوتی از شبکه دارد.
چیزی که مهم بشمار میرود این است که شما سئوالات مرتبط با شرکت خودتان را بدانید
و بهترین پاسخها را برای آنها پیدا کنید که با نیازهای آن منطبق باشد. انجام
اینکار باعث میشود تا نیازهای شبکهایی شرکت از هر لحاظ تامین شود.
یک شرکت دلایل زیادی برای استفاده از
شبکه دارد. برای فهم بهتر نیازهای یک شرکتِ بخصوص، شما باید سئوالاتی را پیش خود
مطرح کنید. ممکن است لازم باشد از کارکنان مختلف شرکت نظر آنها را نسبت به این
مسائل جویا شوید. برخی از مدیرانی که لازم است با آنها مصاحبه کنید شامل این موارد
میشود: مدیر عامل یا صاحب شرکت، مدیر مالی، سرپرستهای بخشهای مهم
شرکت، مانند بخش تولید، فروش، حسابداری، تدارکات. طیف مدیران و اشخاصی که باید با
آنها گفت و گو کنید به نوع تجارتی که این شرکت در آن درگیر است بستگی دارد.
مهم است که ابتدا با نوع تجارت و نظرات
تجاری مدیران و افراد مختلف آشنا شوید. برای هر یک از بخشها و افراد کلیدی سئوالات
زیر را در نظر داشته باشید:
§
وظیفه آنها در
این شرکت چیست؟
§
در راستای
اهداف شرکت چگونه کارهای خود را انجام میدهند؟
§
اهداف کلیدی
آنها در سال آینده چیست؟ در پنج سال آتی چطور؟
§
چالشهای عمده آنها در
رسیدن به این اهداف چیست؟
§
برای رسیدن به
این اهداف، فنآوری اطلاعات (IT) چه نقشی را بازی میکند؟
§
از نظر این
افراد، چه نوع از اتوماسیونِ اداری میتواند برای رسیدن به
اهدافشان به آنها کمک کند؟
§
در بخش مربوط
به آنها کارها چگونه انجام میشوند؟ مثلاً کاری که اکثر افراد انجام میدهند، نظیر آنچه
در خط تولید انجام میشود، مکانیکی است، و یا بیشتر افراد در کارهایی
از قبیل تولیدِ مستندات، تحلیل اطلاعات و غیره دست دارند؟
§
اطلاعات یا
موادی که باید به این بخش وارد شوند و برای انجام کار جنبه کلیدی دارند کدامند؟
خروجیهایی که این بخش تولید میکند چه هستند؟ چه روندهایی باید طی شود تا
ورودیها به خروجی تبدیل شوند؟
§
آیا عملکرد
فعلی شبکه نیازهای این بخش را برطرف میکند؟ اگر اینطور نیست، چه
تاثیری بر کارکرد آنها دارد؟ توقع آنها از بهبود عملکرد چیست، و اگر این توقعات
برآورده شود چه نفعی برای کل شرکت خواهد داشت؟
§
آیا امکاناتِ
شبکهِ فعلی جوابگوی نیازهای آنها هست؟ اگر نیست، به چه امکاناتی نیاز دارند، و اگر
چنین امکاناتی اضافه شود آیا بر عملکرد آنها و کل شرکت افزود میشود؟
هدف از پرسش این سئوالات، و سئوالات
دیگری که به فکر شما میرسد این است که درک درستی از عملکرد هر یک از
بخشها داشته باشید: اینکه چه کاری انجام میدهند، و اینکه در آینده
میخواهند چه کاری را انجام دهند. با این دانستهها، شما میتوانید شروع به
تحلیل تاثیر شبکه بر روی کار آنها کنید (یا تاثیر بهبود شبکه فعلی را بررسی کنید).
شروع این کارها از دیدگاه تجاری کاملاً
ضروریست. شبکهها به خودی خود بهبود داده نمیشوند. در عوض هر گونه
بهبود در شبکه باید از نیازهای تجاری خاصی سرچشمه بگیرد. توجیه بهبود شبکه فعلی
باید بطور وضوح مشخص کند که چه لزومی به آنها وجود دارد، و هزینههای آن را نیز
معلوم کند.
اگر قصد دارید به یکی از مشاغل مرتبط با
شبکه وارد شوید (و این کتاب طوری طرح ریزی شده که نقطه شروع خوبی برای اینکار
باشد)، مهم است تا درک مناسبی از مشاغل مختلف شبکه و نیازهای هر یک از آنها داشته
باشید. البته نیازهای واقعی بین شرکتها و شبکههای مختلف فرق میکند. موارد که در
زیر میآید، نگاهی کلی به مشاغل کلیدی در این حوزه میاندازد.
مدیران
شبکه (Network administrators) مسئول عملیات شبکه هستند. در
شرکتهای بزرگ، این کار فقط شامل مسئولیت بخشی از عملیات کلیدی شبکه است. در
شرکتهای کوچک که تنها یک مدیر شبکه وجود دارد، وظایف وی عبارتند از:
§
ایجاد،
نگهداری، و حذف حسابهای (account)
کاربران
§
اطمینان از
اینکه بطور مرتب از اطلاعات بکآپ گرفته میشود
§
مدیریت حسابهای مدیران و پَسوردهای (password) آنها
§
مدیریت
سیاستهای امنیتی (security policies)
§
اضافه کردن
نیازهای جدید شبکه، مثل: سرورها، رهیابها، سوئیچها، و هابها (hubs) و مدیریت این دستگاهها
§
نظارت بر کار
شبکه، سختافزارها و نرمافزارهای آن
§
رفع مشکلات
شبکه
در شرکتهای بزرگ، هر مدیر ممکن است یکی
دو تا از وظایف ذکر شده را برعهده داشته باشد. در این موارد، سطح تخصصی که هر مدیر
در حوزه کاری خودش دارد بالا است.
در برخی جاها مدیر شبکه را با عناوینی
چون مدیر سیستم، و مدیر لَن (LAN administrator) نیز مینامند.
برای کسب این شغل شما معمولاً باید
چندین سال تجربه در کارهای مرتبط با شبکه را داشته باشید. گواهینامههای مایکروسافت
نظیر MCSA برای دستیاران، MCSE برای متخصصین، و MCSM برای استادان، و یا یکی از
گواهینامههای شرکت Cisco میتواند از لزوم داشتن تجربه کم کند. معمولاً
چنین مدارکی برای استخدامکنندگان مهم است، زیرا مشخص میکند که آیا نامزد
مورد نظر صلاحیتهای لازم را برای کار دارد یا نه.
راهنمایی با
مراجعه با سایت اتحادیه صنایع فنآوری کامپیوتر (CompTIA)
شما میتوانید به
فهرست گواهینامههایی که از طرف دیگر شرکتها نیز صادر میشود دسترسی پیدا کنید:
http://certification.comptia.org/
مهندسین شبکه بیشتر درگیر بیتها و بایتها هستند. انتظار میرود که آنها در سیستم عامل شبکهای که با آن کار میکنند تخصص داشته باشند، به ویژه با عملکرد سختافزارهای اصلی شبکه، مثل هابها، رهیابها، سوئیچها و غیره بخوبی آشنا باشند. همچنین برای حل مشکلات پیچیدهای که مدیران شبکه قادر به حل آنها نباشند نهایتاً به مهندسین شبکه رجوع میشود.
مهندسین شبکه گذشته از اینکه در یکی از
حوزههای الکترونیک و یا علوم کامپیوتری دارای مدرک کارشناسی هستند، معمولاً
چندین سال تجربه کاری در برطرف کردن مشکلات شبکههای بزرگ را نیز
دارا هستند. همچنین آنها معمولاً دارای گواهینامههایی هستند که از
طرف شرکتهای مهم سازنده تجهیزات شبکه مانند Cisco صادر شده و خیلی معتبر شمرده میشوند.
راهنمایی اگر میخواهید در مورد
گواهینامههای سیسکو اطلاعاتی کسب کنید به سایت این شرکت، http://www.cisco.com مراجعه کنید.
معماران شبکه (که گاهی اوقات به آنها طراحان
شبکه نیز گفته میشود) معمولاً برای شرکتهایی کار میکنند که کار آنها فروش و
پشتیبانی تجهیزات شبکه به نهادهایی است که دارای شبکههای بزرگی هستند که بطور
پیوسته در حال تغییر و گسترش است. اصولاً معماران شبکه، زیربنای شبکهها را طراحی
میکنند. این افراد برای اینکه در کار خود موفق باشند باید ویژگیهای مهمی را
داشته باشند. آنها باید نیازهای تجاری شرکتها را بدانند، و با کلیه محصولات شبکه
که در بازار موجود هستند، و تعامل آنها با یکدیگر بخوبی آشنا باشند. همچنین کار
معماران شبکه هنگامی مهم میشود که نیاز باشد قسمتی از یک شبکه پیچیده گسترش یابد،
و تضمین شود که این گسترش در قسمتهای دیگر شبکه مشکلی را بوجود نیاورد.
ممکن است شما تعجب کنید که قانونی که
توسط کنگره آمریکا تصویب شده چه ارتباطی با موضوع شبکه دارد و چرا در این کتاب
مطرح میشود. دلیلش این است که این قانون تاثیر مهمی بر شبکهِ کلیه شرکتهای ملی
داشته است، و بنابرای برای شما مهم است که بدانید سر و صدایی که این قانون بپا
کرده برای چه بوده.
قانون سربَنز-آکسلی مصوب سال 2002 (Sarbanes-Oxley Act of 2002) که گاهی به اختصار به آن SOX میگویند، قانونی بود
که توسط دو نماینده به نامهای سربَنز و آکسلی، در پاسخ به خلافکاریهای متعددی که
توسط شرکتهای تجاری از قبیل Enron، Global Crossing، Arthur
Andersen، و Tycoصورت گرفته بود، به
مجلس نمایندگان آمریکا پیشنهاد شد. این قانون تغییر همهجانبهای بر کنترل و
حسابرسی شرکتها بر جا گذاشت. این تغییر بیش از همه بر افراد شاغل در حوزه شبکه
تاثیر میگذارد، خصوصاً کسانی مثل مدیران شبکه که بطور روزانه درگیر عملیات مربوط
به شبکه هستند.
بخش 404 این قانون، شرکتهای ملی را ملزم
میکند که بطور سالیانه روندهای کنترلی خود را بازبینی کنند، و اجازه دهند تا
حسابرسان خارجی بر نحوه کنترل داخلی نظارت داشته باشند و تاثیر درستی این کنترلها را بر روی
گزارشهای مالی تصدیق کنند. بنظر میرسد که این الزامات فقط به بخشهای مالی مربوط
باشد، و در واقع بیشتر آن نیز مربوط به همین بخشها میشود. ولی، کنترلهای مالی تا حد
زیادی بر روی کنترل شبکههای کامپیوتری تکیه دارند، به ویژه آن کنترلهایی که به سیستمهای مدیریتی شرکت
مربوطند و در تولید گزارشهای مالی تاثیر دارند.
معمولاً حسابرسان خارجی سیستمهای شرکت را به دو
دسته تقسیم میکنند: سیستمهایی که در حوزه نظارتی آنها قرار دارد و
آنهایی که خارج از حوزه نظارتی آنها است. سیستمهایی که در حوزه
نظارتی قرار میگیرد عبارتند از سیستم حسابداری، سیستم حقوق و دستمزد، سیستم مدیریت سهام،
سیستم مدیریت مواد، سیستم حمل و نقل، سیستم بانکی، و غیره. کامپیوترها و کلیه سختافزارهای و نرمافزارهایی وابسته
که در این امور دست دارند نیز در حوزه کاری این بازرسین قرار دارند. علاوهبراین، عملیات
دیگر مربوط به شبکه مانند تنظیمات گسترده مربوط به رمزهایعبور، بکآپ گیری و
برگرداندن (backup and restore)، مدیریت حسابهای خاتمهیافته و جدید و
غیره نیز در این حوزه قرار دارند.
بنابراین آن دسته از مدیران شبکه که در
استخدام شرکتهای تجاری دولتی هستند، بمنظور اینکه بر طبق مفاد قانون 404 SOX عمل
کنند، باید بطور نزدیکی با بخشهای مالی و حسابداری خود کار کنند. بنابراین
فعالیتهای آنها باید شامل موارد زیر باشد:
§
مستند کردن
کلیه حسابهای مربوط به ایجاد کاربران، و غیرفعال سازی آنها، که شامل ضبط کلیه
عملیات ورود و خروج آنها، هم برای کاربران جدید و هم برای کاربران پایان یافته،
است.
§
ثبت کلیه
تغیراتی که شرکت گاه بگاه در سیستمهایی نظیر سیستم مالی و حسابداری برای تولید
گزارشها ایجاد میکند.
§
مستند کردن
کلیه تنظیمات امنیتی مربوط به شبکه
§
مستند کردن
کلیه تنظیمات امنیتی مربوط به حساب کاربران و پسوردهای آنها
§
مستند کردن
فعالیتهای مربوط به تعمیر و نگهداری شبکه
§
همکاری با
کارکنان بخش حسابداری و حسابرسی برای اثبات اینکه کلیه کنترلها در جای خود
قرار دارند و بدون استثنا از آنها پیروی میشود.
§
نظارت بر
سیستمها به منظور اینکه هیچگونه تغییر غیرمجازی در آنها ایجاد نشود.
روشن است کتابی که درباره شبکه نوشته
شده نمیتواند به کلیه عواملی که در قانون برینز-آکسلی دخیل هستند اشکاره کند. ولی
شما باید یک ایده کلی نسبت به اینکه این قانون درباره چیست و با چه چیزهایی سر و
کار دارد داشته باشید. کارکنان بخشهای حسابداری درباره این قانون اطلاعات بیشتری
دارند و شما میتوانید با آنها مشورت کنید.
بسیاری از افرادی که در حوزه IT
فعالیت میکنند، هنگامی که میخواهند شبکهای را ایجاد کنند
و یا شبکه فعلی را گسترش دهند، دلایل تجاری این کار را نادیده میگیرند. البته این
محدود به حوزه شبکه نمیشود؛ خیلی از افرادی که در یکی از حوزهها مشغول به کار
هستند، فراموش میکنند که اهداف شرکتی که در آن کار میکنند چیست. موفقترین کارکنان هر
شرکت کسانی هستند که قبل از پیاده کردن هر پروژه به جنبههای مختلف آن توجه
میکنند. برخی از پیشنهاداتی که در این بخش مطرح شد میتواند برای بهبود
شبکه جاری به شما کمک کند. هنگامی که به نیازهای شرکت خود پی بردید، آنگاه میتوانید بهترین
پیشنهاد را برای حل مشکلات و یا ارتقاء تجهیزات ارائه دهید.
همچنین در این بخش بصورت خلاصه در مورد
مشاغل مختل مرتبط با شبکه توضیح داده شد. سرانجام با قانون سربنز-آکسلی مصوب سال
2002 آشنا شدید و تاثیرات آن را بر افراد شاغل در شبکه فهمیدید.
ما در بخش بعدی کار خود را با بررسی
جزئیات فنی شبکه شروع میکنیم. در آنجا آن دسته از اصول علوم کامپیوتری را مورد
بحث قرار میدهیم که لازم است شما آنها را بدانید. درصورتی که از قبل با دستگاههای
عددنویسی و اینکه چگونه دادهها اندازهگیری میشوند آشنایی دارید، احتمالاً میتوانید
از این بخش صرف نظر کنید و مطالعه خود را از فصل بعد ادامه دهید که به موضوعات
شبکه مربوط است، هرچند باید به شما هشدار دهم فهم اعداد دودویی (یا باینری) برای
درک درست عملکرد پرتکلهای مرتبط با شبکه که در بخش 5 مورد بحث قرار میگیرند
ضروری است.